4 Min Read
लहान मुलांमध्ये पोटदुखी ही एक अत्यंत सामान्य समस्या आहे. बऱ्याचदा पोटदुखी ही किरकोळ कारणांनी होत असते, मात्र काही वेळा ती गंभीर आजाराचे लक्षण देखील असू शकते. पालकांनी पोटदुखीला हलकं न घेता तिच्या कारणांचा शोध घेणे महत्त्वाचे आहे. योग्य वेळी उपचार झाले तर मुलांचे आरोग्य लवकर सुधारते आणि भविष्यातील गुंतागुंत टाळता येते.
चला तर मग पाहूया मुलांमध्ये पोटदुखीची 7 संभाव्य कारणे आणि त्यावर उपाय.
मुलांमध्ये पोटदुखीची 7 संभाव्य कारणे
1. अपचन (Indigestion)
अपचन ही मुलांमध्ये पोटदुखीची सर्वात सामान्य कारणांपैकी एक आहे. अनियमित खाणे, जंक फूडचे सेवन, अतिखाणे किंवा खूप वेगाने जेवण केल्याने अपचन होऊ शकते.
लक्षणे:
-
पोटात जडपणा
-
ढेकर येणे
-
अजीर्ण
-
पोटदुखीबरोबर उलटीची तक्रार
उपाय:
-
मुलांना हलका आणि पचायला सोपा आहार द्या.
-
जास्त तेलकट, तळलेले पदार्थ टाळा.
-
थोड्या-थोड्या वेळाने कमी प्रमाणात जेवण द्यावे.
2. बद्धकोष्ठता (Constipation)
मुलांमध्ये कमी पाणी पिणे, फायबरयुक्त पदार्थ न खाणे, जंक फूडचे सेवन यामुळे बद्धकोष्ठतेची समस्या उद्भवते. यात पोटात वेदना, गॅस होणे, शौचाला त्रास होणे अशी लक्षणे दिसतात.
लक्षणे:
-
पोटात दुखणे आणि फुगणे
-
शौचाच्या वेळी त्रास
-
मल खूप घट्ट होणे
उपाय:
-
मुलांना पाणी भरपूर प्यायला द्या.
-
आहारात फळे, भाज्या, सूप आणि फायबरयुक्त पदार्थांचा समावेश करा.
-
नियमित व्यायाम व खेळामुळे पचन सुधारते.
3. संसर्ग (Infection)
व्हायरल किंवा बॅक्टेरियल संसर्गामुळे मुलांमध्ये पोटदुखी होऊ शकते. दूषित पाणी, अस्वच्छ आहार किंवा हात नीट न धुता खाल्ल्यामुळे जठरांत्र संसर्ग होतो.
लक्षणे:
-
पोटात दुखणे व मुरडा येणे
-
जुलाब किंवा उलट्या
-
ताप
-
थकवा
उपाय:
-
मुलांना फक्त स्वच्छ, उकळलेले पाणी द्या.
-
घरगुती शिजवलेला आणि ताजा आहार द्या.
-
वारंवार हात धुण्याची सवय लावा.
-
डॉक्टरांच्या सल्ल्याने औषधोपचार घ्या.
4. गॅस्ट्रिक समस्या (Gas and Bloating)
मुलांमध्ये गॅसची समस्या पोटदुखीचे मोठे कारण ठरते. चुकीच्या खाण्याच्या सवयी, जास्त गोड पदार्थ, कार्बोनेटेड ड्रिंक्स यामुळे गॅस तयार होतो.
लक्षणे:
-
पोटात फुगल्यासारखे वाटणे
-
वारंवार ढेकर येणे
-
पोटात मुरडा येणे
उपाय:
-
मुलांना कोल्ड ड्रिंक, पॅकेज्ड फूडपासून दूर ठेवा.
-
हळूहळू आणि नीट चावून जेवायला शिकवा.
-
हलका व्यायाम व चालणे उपयोगी ठरते.
5. जंत (Worm Infestation)
लहान मुलांमध्ये पोटात जंत ही सामान्य समस्या आहे. अस्वच्छतेमुळे जंतांची लागण होते आणि त्यामुळे पोटदुखी सुरू होते.
लक्षणे:
-
पोटदुखी विशेषतः सकाळी जास्त
-
भूक कमी होणे किंवा जास्त लागणे
-
वजन कमी होणे
-
गुदमार्गाला खाज येणे
उपाय:
-
मुलांना वेळोवेळी डिवॉर्मिंग (जंतनाशक) औषधे द्या.
-
हात स्वच्छ धुण्याची सवय लावा.
-
नखे लहान ठेवा.
6. अन्नावर ॲलर्जी (Food Allergy)
काही मुलांना विशिष्ट अन्न पदार्थांवर ॲलर्जी असते जसे दूध, अंडी, सुकामेवा, गहू किंवा सी-फूड. अशा पदार्थांचे सेवन केल्यावर पोटदुखी होऊ शकते.
लक्षणे:
-
पोटदुखी आणि पोट फुगणे
-
त्वचेवर पुरळ येणे
-
उलटी किंवा जुलाब
उपाय:
-
मुलाला ॲलर्जी कोणत्या पदार्थामुळे होते हे लक्षात घ्या.
-
त्या पदार्थाचे सेवन टाळा.
-
डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
7. गंभीर आजार (Appendicitis किंवा इतर)
काही वेळा पोटदुखी ही गंभीर कारणांमुळे होते. विशेषतः अपेंडिसायटिसमध्ये उजव्या बाजूला तीव्र वेदना होतात. याशिवाय मूत्राशय संसर्ग, किडनी स्टोन, आंत्रातील समस्या यामुळेही पोटदुखी होते.
लक्षणे:
-
अचानक तीव्र वेदना
-
पोटाला हात लावल्यावर त्रास
-
ताप, उलटी
-
मुलाला चालणे किंवा सरळ बसणे कठीण जाणे
उपाय:
-
अशा परिस्थितीत विलंब न करता त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
-
घरगुती उपाय टाळून तात्काळ रुग्णालयात दाखल करणे आवश्यक असते.
पालकांनी घ्यावयाची काळजी
-
मुलांचे आहार नियोजन नीट करा.
-
स्वच्छता पाळा – हात धुण्याची सवय लावा.
-
नियमित पाणी पिण्याची सवय लावा.
-
वारंवार पोटदुखी होत असल्यास दुर्लक्ष न करता डॉक्टरांकडे जा.
निष्कर्ष
मुलांमध्ये पोटदुखीची कारणे किरकोळ ते गंभीर अशा अनेक असू शकतात. काही वेळा फक्त अपचन किंवा बद्धकोष्ठतेमुळे वेदना होतात, तर काही वेळा अपेंडिसायटिससारख्या शस्त्रक्रियेची गरज भासणाऱ्या समस्या असू शकतात. पालकांनी लक्षपूर्वक निरीक्षण करून योग्य वेळी वैद्यकीय सल्ला घ्यावा.
अशा वेळी तज्ञ डॉक्टरांची मदत घेणे गरजेचे आहे. मणिपाल हॉस्पिटल पुणे (Manipal Hospital Pune) येथे बालरोगतज्ज्ञांकडून अत्याधुनिक तपासणी आणि उपचार उपलब्ध आहेत. योग्य मार्गदर्शनाने मुलांचे आरोग्य सुरक्षित ठेवता येते.
FAQ's
साधारणपणे पोटदुखी किरकोळ कारणांनी होते, पण सतत किंवा तीव्र वेदना झाल्यास ती गंभीरही असू शकते.
हलका आहार, कोमट पाणी, पुरेशी विश्रांती दिल्यास आराम मिळतो. पण वारंवार दुखत असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
स्वच्छता पाळणे, हात धुण्याची सवय लावणे आणि वेळोवेळी जंतनाशक औषधे देणे आवश्यक आहे.
जर दुखणे वारंवार होत असेल किंवा संसर्गजन्य कारण असेल तर मुलाला विश्रांतीची गरज असते.
संतुलित, घरगुती व पचायला सोपा आहार द्यावा. जंक फूड, गॅस निर्माण करणारे पदार्थ टाळावेत.
Share this article on:
